Gezondheid

Impact en kwetsbaarheden

De klimaatverandering heeft een rechtstreekse (hittegolf, extreme klimaatverschijnselen enz.) en onrechtstreekse (gedwongen migratie, meer tijd buiten doorbrengen, toenemend gebruik van koelsystemen, enz.) invloed op de gezondheid.

Ze zullen de milieuproblemen doen toenemen: droogte, hittegolven, overstromingen, stormen, bosbranden, die op hun beurt nieuwe of meer virulente ziektevormen (bij mens, dier of plant) in de hand werken.

Aangezien gezondheid en welzijn sterk verband houden met sociaal-economische factoren (inkomen, huisvesting, werk, opleiding, levensstijl enz.), zullen de gevolgen van de klimaatverandering de ongelijkheden op het vlak van gezondheid tussen en binnen landen doen toenemen en de kwetsbaarheid verhogen van groepen met lagere inkomens zoals kinderen, personen die in de openlucht werken, ouderen of personen die al ziek zijn.

Verhoogde frequentie en omvang van hittegolven

Gedurende de 20e eeuw werd België gemiddeld om de twee jaar geconfronteerd met een hittegolf. Sinds de jaren negentig hebben we echter een gemiddelde hittegolf per jaar meegemaakt.

Hittegolven hebben significant ongunstige effecten op de gezondheid: uitdroging, hitteberoerte, uitputting. Ze zorgen voor een toename van het sterfte- en ziektecijfer, in het bijzonder bij kwetsbare groepen (jonge kinderen, bejaarden, topsporters).

De extreme temperaturen zorgen ook voor grotere blootstellingen aan andere vervuilende stoffen zoals troposferische ozon en fijn stof.

Het toegenomen gebruik van koelsystemen kan ook de ontwikkeling van ziektes zoals Legionella sp. bevorderen.

Toename van vectoriële ziektes

Vectoroverdraagbare ziektes worden overgedragen door organismen zoals teken (vectoren van teken-encefalitis of de ziekte van Lyme), muggen (waarvan sommige soorten potentiële vectoren van chikungunya, knokkelkoorts, malaria of Riftdalkoorts zijn) of zandvliegjes (bv. verantwoordelijk voor viscerale leishmaniasis).

Klimaatverandering kan de verspreiding en overlevingskansen van zowel vectoren als ziekteverwekkers beïnvloeden en leiden tot het ontstaan van ziekten in gebieden waar deze nog niet aanwezig zijn (of uitgeroeid werden).

Daling van het sterftecijfer door koudegolven

Koudegolven veroorzaken bepaalde winterziektes (cardiovasculaire aandoeningen, onderkoeling). Men verwacht dat de temperatuurstijging een afname van de prevalentie van bepaalde winterziektes zal veroorzaken, ook al is er voor België geen enkele gedetailleerde studie over die kwestie beschikbaar. Het IPCC geeft aan dat het zo goed als zeker is dat bijna overal ter wereld minder extreem koude temperaturen zullen voorkomen als gevolg van de stijging van de gemiddelde temperatuur. De winters zullen zachter worden.

Fysieke en psychische stoornissen ten gevolge van extreme omstandigheden

Klimaatverandering kan een rechtstreekse invloed uitoefenen op de gezondheid (psychische stoornissen, blessures, sterfgevallen, besmetting enz.) vanwege de verwachte toename van extreme klimaatgebeurtenissen zoals overstromingen, stormen, branden en droogtes.

Het aantal winteroverstromingen in het noordwesten van Europa zal toenemen en de hele Europese Unie zal te maken krijgen met een stijging van ‘flash floods’. De overstromingen aan de kust kunnen jaarlijks tot 1,6 miljoen personen binnen de Europese Unie in gevaar brengen.

Slechtere luchtkwaliteit

De klimaatverandering zal het ziekte- en sterftecijfer dat verband houdt met de luchtvervuiling (ademhalings- en cardiovasculaire ziektes) beïnvloeden. De klimaatverandering zal namelijk een toename van de troposferische ozonconcentratie veroorzaken waardoor ziekenhuisopnames voor ademhalingsmoeilijkheden toenemen en ook het sterftecijfer stijgt.

Slechtere waterkwaliteit

Vele ziektes worden opgelopen door besmet voedsel of verontreinigd water. Hogere watertemperaturen kunnen de ontwikkeling bevorderen van bacteriën en algen die verantwoordelijk zijn voor voedselvergiftiging.

Hevige neerslag kan zorgen voor het mobiliseren van ziekteverwekkers of waterbesmetting door overstromende rioleringsstelsels. Een verminderde watertoevoer in de zomer kan het risico op bacteriële en chemische besmetting vergroten. Europa zou te maken kunnen krijgen met een toename van ziekten zoals botulisme – veroorzaakt door wateraandoeningen (aerobic warm water).Temperatuurgevoelige infectieziektes, zoals door voedsel overgedragen ziektes (Salmonella sp. en andere), zullen waarschijnlijk toenemen.

Toename van allergische aandoeningen

De temperatuurstijging zal leiden tot een verlenging van de bestuivingsperiode of zal de ontwikkeling van bepaalde allergieverwekkende (en invasieve) planten zoals Ambrosia bevorderen.

De temperatuurstijging en daling van de neerslag op het moment van de pollenverspreiding kunnen zorgen voor een hogere pollenconcentratie in de lucht tijdens het hoogseizoen.

Studies suggereren dat het aandeel van ziekenhuisopnames voor warmtegerelateerde ademhalingsproblemen tussen 2021 en 2050 kan verdrievoudigen ten opzichte van 1981-2010. Stedelijke bevolkingsgroepen (en met name kwetsbare groepen zoals kinderen en ouderen) worden steeds meer aan deze problemen blootgesteld.

Adaptatiemaatregelen

Het behoud van een goed werkend gezondheidssysteem en de ondersteuning van kwetsbare personen en mensen die in hachelijke omstandigheden verkeren (efficiënte thuisdiensten voor isolementbestrijding, noodopvang in het ziekenhuis, toegang tot zorgverlening, toegang tot schuilplaatsen zoals groenvoorzieningen, bos enz.) verhogen de weerstand van de sector tegen de klimaatverandering.

Bovendien dragen verschillende specifieke maatregelen bij tot de adaptatie aan de klimaatverandering, o.a.:

– Federale en gewestelijke hitte- en ozonplannen, rekening houdend met een decennium ervaring in België.

– Nationaal Medisch Interventieplan (2017) dat rekening houdt met alle natuurrampen of door de mens veroorzaakte rampen.

– studie die gericht is op de invoering van een controlesysteem van de effecten van de klimaatverandering op de gezondheid

– Uitgebreid bewakingssysteem voor luchtallergenen en verontreinigende stoffen (pollen, fijnstof, CO2, NOx, enz.).

– Project monitoring van exotische muggen in België (MEMO-project)

– Binnen het NEHAP, het Nationaal Actieplan Leefmilieu -Gezondheid, een platform dat samenwerking mogelijk maakt tussen de gewesten, gemeenschappen en de federale overheidsdienst volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu, wordt ook aandacht besteed worden aan adaptatiemaatregelen en de verwachting is dat die focus alleen maar zal verruimen

– Systemen voor de identificatie van en het toezicht op infectieuze en vectorgebonden ziekten die in verband kunnen worden gebracht met de klimaatverandering.

Deze systemen omvatten een lijst met ziekten die moeten worden gemeld (met inbegrip van ziekte van Lyme, malaria, zika, etc.).

– Oprichting van een nationaal platform voor de uitwisseling van informatie en samenwerking op het gebied van door voedsel overgedragen ziekten (met inbegrip van de instanties voor voedselveiligheid en gezondheid).

– werkzaamheden met betrekking tot de kortetermijneffecten van luchtverontreiniging en het klimaat op de mortaliteit in België als geheel evenals het modelleren van de impact van de temperatuur op de epidemiologische evolutie van infectieziekten (WIV).

– Ontwikkeling van online opleidingsmodules voor artsen en specialisten op het gebied van milieu- en gezondheid, met inbegrip van de gezondheidseffecten van de klimaatverandering.